De paradox van chronische slapeloosheid

Slaap is niet op te roepen, af te dwingen of onder controle te krijgen. En dat is nu juist wat we wél willen en pogen als we in een periode van langdurige slapeloosheid verzeild zijn geraakt. Actief werken aan slaap doen we juist niet, want als we de aandacht daarop focussen glipt het weg. Net als bij de lantaarn in de duisternis waarmee je de donkerte poogt te kunnen vangen.

Wat we wel kunnen doen is dié staat van bereidheid en openheid uitnodigen waarmee we anders leren reageren te midden van het tumult van de onrustige wakkere momenten en de enorme moeheid. Hoe je je verhoudt tot het wakker liggen en de daarmee gepaard gaande vermoeidheid én verhoogde staat van alertheid, daar ligt de gouden sleutel.

Eenmaal verstrikt geraakt in voortdurende, langdurige slapeloosheid, kunnen we enorme sensaties van spanning of angst ervaren. Sensaties die je niet eerder kende, die nieuw voor je zijn. Sensaties die slapen compleet onmogelijk maken. Het zijn specifieke emoties, gedachten en fysieke sensaties die gekoppeld zijn aan de ervaring van de voortdurende slapeloosheid en het opgestapelde slaaptekort. Ons brein reageert op het slaaptekort en heeft daarmee invloed op onze gedachten, emoties en op fysieke sensaties of contracties en niet allemaal in positieve zin.

Het voelt allemaal niet lekker en voordat je het weet laat je je hierdoor intimideren en ga je hard aan de slag om het allemaal weg te krijgen, het liefst zo snel mogelijk.

De angst en spanning die je voelt is een uiting van het oer brein dat in dit geval geneigd is in de overdrive van actie, alertheid en weerstand te schieten. Het oer brein heeft één grote missie en dat is ons ten alle tijden veilig houden en ons te waarschuwen op momenten dat er mogelijk gevaar dreigt, als het onveiligheid detecteert of als het controleverlies ervaart.

Obstructies in slaap worden door het oer brein als gevaar gezien; als een serieuze dreiging. Slaap en gevaar hebben een connectie met ons onderbewuste autonome overlevingsmechanisme. Gevaar en slaap gaan niet samen, angst sluit slapen uit.

Zo kan niet slapen ofwel ‘wakker liggen’ aanvoelen als één grote angstsensatie. Logisch dat we geen oog meer dicht doen en logisch dat we dit zo snel mogelijk weg willen hebben! Onze vecht en vlucht reactie vertelt ons via een tetterend angstaanjagend stemmetje in ons hoofd dat we moeten vechten of vluchten. Vluchten van wakker liggen lukt ons niet en vechten, nee dat heeft ook geen zin; sterker nog, resulteert in een hoop tumult waardoor slaap zich laat afschrikken.

Wat een paradox, wat een onmogelijke spagaat!  Ja dat is het. Maar misschien helpt het al dit inzicht in deze paradoxale eigenschappen van langdurige slapeloosheid te hebben.

Aangezien de drang om het zo snel mogelijk op te lossen uit het onderbewustzijn komt, kunnen we bewust vanuit onze aanwezigheid, keuzes maken die laten zien aan het onderbewustzijn dat wakker liggen slechts ongemakkelijk is en in wezen veilig is.. dat het niet zo levensbedreigend is als zijn intense signalen en alarmbellen doen voorkomen.

Er zijn speelse technieken om disfunctionele gedachten op afstand te zetten, er valt veel verrassends te ervaren als we sensaties die ogenschijnlijk angstig en ongemakkelijk zijn, toestaan te doen wat ze kennelijk even moeten doen. We kunnen bewust kiezen het gevecht en de worsteling tegen het wakker liggen en moeheid stoppen. Dit brengt ons dichtbij acceptatie wat op de weg van slaapherstel een belangrijke interventie op zich is. Er is moed en lef voor nodig en ook een gezonde dosis zelfcompassie en voordat je het weet heb je veel nieuwe mooie dingen geleerd, ten behoeve van betere nachten en rustiger relatie met slapen én eventueel ook nuttig toepasbaar op andere uitdagingen in het leven.